۲-۹ اظهار نظر حسابرسی و مدیریت سود

آگاهی های مالی شفاف و قابل مقایسه،رکن اساسی ‌پاسخ‌گویی‌ و تصمیم گیری اقتصادی آگاهانه و از ملزومات بی بدیل گرفتن تصمیمات اقتصادی و تخصیص بهینه منابع بدون اطلاعات معتبر امکان پذیر نیست.از آنجا که صورت های مالی،عمده ترین وسیله انتقال اطلاعات مالی به خارج از واحدهای انتفاعی و محور اصلی و عامل مشترک در تمام گزارش های مالی است،انتظار می رود اطلاعات مالی منعکس در آن ها بتواند وضعیت مالی و نتایج عملیات واحدهای انتفاعی را به گونه ای ارائه کند که نیازهای اطلاعاتی طیف وسیعی از اشخاص ذی نفع،ذی حق و ذی علاقه را برآورده کند که به اطلاعات مالی واحدهای انتفاعی دسترسی محدودی دارند.

حسابرسی در این فرایند نقش حیاتی تعیین میزان اعتبار اطلاعات را ایفا می‌کند.هدف حسابرسی در چارچوب فرایند آزمون محور با تکیه ب نظریه های مربوط،زودودن آلودگی های اطلاعات است تا از طریق افزایش توان اتکای آن بستری مساعد برای استفاده از اطلاعات در راستای تصمیم گیری های اقتصادی باشد.محصول نهایی این فرایند گزارشی است که حسابرس در آن نظر حرفه ای خود را ‌در مورد مطلوب بودن صورت های مالی ارائه می‌کند.در چنین کاری،حسابرس ‌در مورد کیفیت اطلاات ارائه شده برای مقاصد تصمیم گیری و همچنین مناسب بودن صورت های مالی برای مقاصد ‌پاسخ‌گویی‌ مدیریت به موکلین خود پیام حرفه ای می‌دهد.هدف این پیام به عنوان محصول نهایی ،فرایند حسابرسی،بهینه کردن گزارشگری مالی از طریق افزودن اعتبار به اطلاعات گزارش شده است؛اعتباری که بر مبنای شواهد به دست آمده و در نتیجه قابل توجیه است.

اظهار نظر های حرفه ای حسابرسان ممکن است با مدیریت سود ارتباط داشته باشد.به عنوان نمونه اظهار نظر غیر مقبول حسابرس با بند شرط عدم اطمینان ‌در مورد ادامه فعالیت شرکت همراه با مدیریت سود می‌باشد.در واقع با افزایش مدیریت سود ،احتمال دریافت این نوع اظهار نظر افزایش می‌یابد.اخیراً مطالعات فراوانی ‌در مورد ارتباط بین مدیریت سود و اظهار نظر حسابرسان انجام شده است که این مطالعات فرضیاتی را آزمون می‌کنند که افزایش مدیریت سود با احتمال دریافت اظهار نظر غیر مقبول و افزایش تعداد بند ها همراه است.در ادامه به تعدادی از تحقیقاتی که در زمینه اظهار نظر حسابرسی انجام شده است می پردازیم:

بوتلر و دیگران(۲۰۰۴)دریافتند که اظهار نظر حسابرسی تحت تاثیر مدیریت سود قرار نمی گیرد.مطابق با بررسی های بوتلر،به خاطر این که هزینه عدم حل مشکلات مربوط به مدیریت سود بسیار زیاد می‌باشد،مسایل مربوط به ایجاد کننده مدیریت سود قبل از انتشار اظهار نظر حسابرس حل می شود و در پی آن باعث کاهش بند های حسابرسی و گاها ارائه اظهار نظر مقبول می شود.اما زمانی که ارتباط بین بندهای شرط را به صورت مجزا با مدیریت سود بررسی کردند ‌به این نتیجه رسیدند که با افزیش مدیریت سود احتمال دریافت اظهار نظر تعدیل شده با بند شرط”عدم اطمینان ‌در مورد فعالیت شرکت” افزایش می‌یابد.

کم لای و دیگران(۲۰۰۸) در پژوهشی که علل ورشکستگی شرکت حسابرسی لاونتال هورواث را بررسی می‌کردند در قسمتی از پژوهش ‌به این نتیجه رسیدند که شرکت مذکور بیشتر مایل به ارائه اظهارنظر تعدیل شده به مشتریان خود داشت در حالی که این مشتریان دارای اقلام تعهدی اختیاری بیشتر یا کمتری نسبت به مشتریان سایر مؤسسات حسابرسی نبوده اند.

بارتوف و دیگران(۲۰۰۰) ‌به این نتیجه رسیدند که اظهارنظر مشروط حسابرسان رابطه مستقیم با اقلام تعهدی اختیاری دارد یعنی با افزایش مدیریت سود احتمال دریافت اظهار نظر مشروط افزایش می‌یابد.بر خلاف آن بردشا و دیگران(۲۰۰۱) ‌به این نتیجه رسیدند شرکتی که دارای اظهار نظر مقبول است نسبت به شرکتی که دارای اظهار نظر تعدیل شده است داری اقلام تعهدی اختیاری بیشتری است و این گونه نتیجه گیری می‌کند که شاید فرایند حسابرسی جاری ‌در مورد هشدار دادن به سرمایه گذاران درباره مدیریت سود شرکت ها بی اثر بوده است.

هنینگر(۱۹۹۷) دریافت که شرایط رقابتی برای کسب صاحبکار ممکن است انگیزه ای را برای حسابرس ایجاد کند که طبق خواسته های صاحبکار عمل نمیاد مخصوصا زمانی که رویدادها(مانند اقلام تعهدی)نیاز به درجه اطمینانی از قضاوت حرفه ای باشد.

۲-۱۰کیفیت حسابرسی و مدیریت سود

یکی از اهداف گزارشگری مالی، ارائه­ اطلاعاتی است که برای سرمایه ­گذاران، اعتباردهندگان و دیگر کاربران فعلی و بالقوه در تصمیم ­گیری­های مربوط به سرمایه ­گذاری و اعتباردهی و سایر تصمیم­ها، سود­مند باشد^[۲۸]. یکی از معیارهای مهمی که گروه ­های مذبور برای برآورد قدرت سودآوری شرکت، پیش ­بینی سودهای آینده و ریسک­های مربوط به آن و همچنین ارزیابی عملکرد مدیریت استفاده ‌می‌کنند، سودهای جاری و گذشته شرکت است.

سود نیز خود متشکل از اقلام نقدی و تعهدی است و اقلام تعهدی سود تا حدود زیادی در کنترل مدیریت هستند و وی می ­تواند برای بهتر جلوه­دادن عملکرد شرکت و افزایش قابلیت پیش‌بینی سودهای آینده در اقلام تعهدی سود دست برده و به اصطلاح امروزی سود را مدیریت کند. به بیان دیگر، مدیران تلاش ‌می‌کنند تا با انتخاب روش­های مجاز حسابداری، نتایجی قابل پیش‌بینی و ثابت خلق کنند. زیرا، اغلب سرمایه ­گذاران و مدیران اعتقاد دارند شرکت­هایی که روند سودآوری مناسبی دارند و سود آن­ها دچار تغییرات عمده نمی­ شود نسبت به شرکت­های مشابه، ارزش بیشتر و قابلیت پیش ­بینی و مقایسه­ بیشتری دارند. از سوی دیگر، با توجه به تئوری نمایندگی^[۲۹] مدیران می‌توانند از انگیزه­ لازم برای دستکاری سود به منظور حداکثر کردن منافع خود برخوردار باشند.

جنین و پیوت^[۳۰](۲۰۰۵) معتقدند حسابرسی می ­تواند یکی از راه های جلوگیری و کاهش مدیریت سود باشد. زیرا اعتقاد بر این است، شرکت­هایی که صورت­های مالی حسابرسی شده ارائه کنند دارای محتوای اطلاعاتی و سود با کیفیت بیشتری هستند. اقلام تعهدی وابسته به قضاوت­های مدیران است و حسابرسی شرکت­هایی که اقلام تعهدی بیشتری دارند، نیز دشوارتر است. حسابرسی با کیفیت بالاتر، با احتمال بیشتری عملکرد­های حسابداری مورد تردید را کشف می­ کند. زیرا مؤسسه‌ های حسابرسی باکیفیت دارای تخصص، منابع و انگیزه­ های بیشتری برای کشف اشتباه و تقلب هستند.

۲-۱۱ پیشینه تحقیق

۲-۱۱-۱ تحقیقات خارجی

تسیپوریدو و اسپاتیس(۲۰۱۴)در یونان، به بررسی رابطه ی بین اظهار نظر های حسابرسی و مدیریت سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار آتن پرداختند.آن ها اظهار نظر مشروط حسابرسی را در دو دسته جداگانه (مشروط برای عدم اطمینان نسبت به تداوم فعالیت و مشروط برای سایر دلایل)مورد مطالعه قرار دادند.یافته های آن ها نشان داد که اظهار نظر حسابرسان با مدیریت سود رابطه ای ندارد.و نشان دادند که ویژگی های مالی کارفرما مانند سودآوری و اندازه ی شرکت ،تعیین کننده ی تمصمیم حسابراسن در باره ی اظهار نظر نسبت به تداوم فعالیت هستند.و اظهار نظر مشروط حسابرسان به دلیل غیر از تداوم فعالیت بستگی به اظهار نظر سال‌های قبل دارد.